W ramach dzisiejszych rozważań pozostaniemy w temacie poprzedniego wpisu, poświęconego konsekwencjom odstąpienia od zawartej umowy. Tym razem pragniemy przybliżyć sposób, w jaki odstąpienie od umowy oddziałuje na właściwość przemienną sądu.

W myśl generalnej reguły normującej kwestie właściwości miejscowej, określonej w art. 27 § 1 k.p.c., powództwo jest wytaczane przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. Zasada ta doznaje modyfikacji przewidzianych m.in. w przypadkach właściwości przemiennej. Art. 34 k.p.c. reguluje zagadnienie właściwości przemiennej sądu przy dochodzeniu roszczeń z umów. Stanowi on, iż powództwo o zawarcie umowy, ustalenie jej treści, o zmianę umowy oraz o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, a także o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy można wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania. W razie wątpliwości miejsce wykonania umowy powinno być stwierdzone dokumentem.

Jak było to już podnoszone w poprzednim artykule z dnia 8 marca 2017 r., a co wymaga szczególnego podkreślenia, w następstwie odstąpienia od umowy dochodzi do upadku wynikającego z tej umowy zobowiązania z mocą wsteczną. W rezultacie przyjmuje się fikcję polegającą na uznaniu, jakoby umowa w ogóle nie została zawarta, w związku z czym w sensie prawnym przestaje ona istnieć. Przenosząc te uwagi na grunt przepisów o właściwości przemiennej sądu przy dochodzeniu roszczeń z umów, ujętych w art. 34 k.p.c., należy stwierdzić, że brak jest podstaw do stosowania tego przepisu. Powstałe po odstąpieniu od umowy roszczenie o zwrot spełnionego świadczenia (wynikające z art. 494 k.p.c.) nie stanowi roszczenia, które mogłoby mieścić się w katalogu ujętym w dyspozycji art. 34 k.p.c., wynika ono bowiem ze zniesionego umownego stosunku prawnego jaki łączył strony. W konsekwencji roszczenie w tej sytuacji nie znajduje oparcia w zawartej przez strony umowie, którą uważa się za niebyłą, tylko w jednostronnym oświadczeniu jednej ze stron o odstąpieniu od umowy.

Powyższe rozważania znalazły swoje potwierdzenie w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 23.01.2013 r. sygn. akt: I ACz 2138/12, w którym stwierdzono: „Roszczenie o zwrot spełnionego świadczenia po odstąpieniu od umowy (art. 494 KC) nie mieści się w zakresie zastosowania art. 34 KPC, nie będąc już roszczeniem o wykonanie umowy lub odszkodowanie z powodu jej niewykonania, lecz roszczeniem wynikającym ze zniweczenia łączącego strony stosunku umownego na skutek jednostronnego oświadczenia woli jednej ze stron”.