Przepisy Kodeksu Cywilnego regulujące w tytule VI kwestie przedawnienia roszczeń przewidują, że bieg przedawnienia może w określonych sytuacjach ulec przerwaniu. W myśl art. 123 § 1 pkt 1) k.c. bieg przedawnienia ulega przerwaniu w wyniku każdej czynności dokonanej przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. W toku orzecznictwa sądów powszechnych i Sądu Najwyższego wielokrotnie rozważana była kwestia, jakie dokładnie czynności składają się na zbiór, o którym mowa w art. 123 § 1 pkt 1) k.c. i co dokładnie należy rozumieć przez zwrot dookreślający te czynności, jako podjęte „bezpośrednio w celu”.

Dzisiejszy artykuł poświęcony będzie wpływowi, jaki na bieg terminu przedawnienia ma wniosek o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności i na ile mieści się on w zakresie czynności o których mowa w art. 123 § 1 pkt 1) k.c. Nasze rozważania poświęcone zostaną zarówno sytuacji wystąpienia z pierwotnym wnioskiem o nadanie takiej klauzuli, tzn. wnioskiem złożonym przez pierwotnego uprawnionego ujętego w tytule egzekucyjnym, jak również sytuacji, gdy z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności na zasadzie art. 788 k.p.c. występuje następca prawny uprawnionego.

Zasadniczo zarówno w orzecznictwie, jak i doktrynie prezentowane były dwa odmienne stanowiska, zasadzające się na różnym rozumieniu „bezpośredniości” w dochodzeniu lub ustalaniu albo zaspokajaniu lub zabezpieczaniu roszczenia. Zgodnie ze stanowiskiem zaprezentowanym pierwotnie w piśmiennictwie, a następnie podtrzymanym w szeregu orzeczeń Sądu Najwyższego (m.in. wyrok z 24.09.1971 r., sygn. II CR 358/71; uchwała z 20.02.1974 r., sygn. III CZP 2/74 czy wyrok z 30.07.2003 r., sygn. II CKN 363/01) wniosek o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu nie przerywa biegu przedawnienia.

Z kolei w myśli stanowiska zaprezentowanego w postanowieniu Sądu Najwyższego z 28.01.1970 r., sygn. I PZ 2/70 wniosek o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu przerywa bieg przedawnienia.

Przenosząc te rozważania na grunt aktualnie prezentowanego przez orzecznictwo Sądu Najwyższego stanowiska, wydaje się, że w coraz szerszym zakresie aprobowany jest pogląd, w myśl którego wystąpienie z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu powoduje skutek w postaci przerwy w biegu przedawnienia. W uchwale z 16.01.2004 r., sygn.. III CZP 101/03 Sąd Najwyższy – Izba Cywilna, w toku kompleksowej analizy wniosku o nadanie klauzuli wykonalności z punktu widzenia dyspozycji art. 123 § 1 k.c. stwierdził m.in., że” (…) za taką wykładnią art. 123 § 1 pkt 1 KC, według której hipotezą normy tego przepisu objęte są wszelkie czynności konieczne, czyli takie, których nie można ominąć w toku dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia – a więc także czynność polegająca na złożeniu wniosku o nadanie klauzuli wykonalności, przemawia wzgląd na funkcję, jaką spełnia możliwość przerwania biegu przedawnienia przez czynności podjęte przez uprawnionego przed sądem lub innym organem albo sądem polubownym, w świetle założeń instytucji przedawnienia. Po podjęciu czynności koniecznej we wskazanym wyżej znaczeniu, do czasu ukończenia wywołanego nią postępowania, uprawniony nie ma możliwości inicjowania dalszych stadiów postępowania, nie może więc podjąć innej czynności koniecznej, mogącej też przerwać bieg przedawnienia. Dlatego omawiane tu czynności nie tylko powodują przerwanie biegu przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 1 KC), ale też jego zawieszenie aż do ukończenia postępowania wywołanego daną czynnością (art. 124 § 2 KC)”.

Analogiczne stanowisko do powyższego zaprezentował Sąd Najwyższy w wyroku z 23.11.2011 r., IV CSK 156/11, przy okazji którego również podzielił zapatrywanie, że bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany nie tylko w wyniku pierwotnego wniosku o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, ale również na skutek czynności dokonanej w oparciu o art. 788 § 1 k.p.c. Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności na rzecz następcy prawnego stanowi bowiem w rozumieniu art. 123 § 1 k.c. czynność konieczną do przeprowadzenia egzekucji na rzecz następcy wierzyciela lub przeciwko następcy dłużnika.