Zawiadomienie o przestępstwie lub otrzymanie informacji o jego popełnieniu w inny sposób jest momentem rozpoczynającym postępowanie karne – złożony proces, mający na celu rozstrzygnięcie, czy faktycznie doszło do przestępstwa, a następnie wskazanie jego sprawcy i wyciągnięcie wobec niego prawnych konsekwencji. Pamiętajmy, że co do zasady każdy z nas zobowiązany jest do zawiadomienia policji lub prokuratury o popełnieniu przestępstwa. Najczęściej następstwem otrzymania zawiadomienia jest uruchomienie przez organy ścigania postępowania przygotowawczego – pierwszego z etapów postępowania karnego.

Postępowanie przygotowawcze

Ma ono na celu ustalenie, czy rzeczywiście doszło do popełnienia przestępstwa (postępowanie w sprawie) oraz zebranie dowodów przeciwko konkretnej osobie, aby móc pociągnąć ją do odpowiedzialności karnej za popełnienie czynu zabronionego (postępowanie przeciwko osobie). Na tym etapie dokonuje się niezbędnych czynności procesowych, do których należą zbieranie dowodów, w tym przesłuchania podejrzanego oraz świadków, a także zabezpieczenie dowodów rzeczowych. Możliwe jest również przeprowadzenie oględzin miejsca zdarzenia. Z przeprowadzania wszystkich czynności dowodowych należy sporządzić protokół. W toku postępowania przygotowawczego ustalane są również rozmiar szkody oraz okoliczności towarzyszące zdarzeniu. Wdraża się też tzw. środki zapobiegawcze, które mają uniemożliwić podejrzanemu ukrywanie się lub ucieczkę, np. dozór policyjny, zakaz opuszczania kraju, a nawet tymczasowe aresztowanie.

Postępowanie przygotowawcze może być przeprowadzane w formie dochodzenia lub śledztwa. Na koniec tego etapu postępowania karnego podejrzany ma możliwość zapoznać się z aktami sprawy, tj. między innymi z dowodami, jakie wobec niego zgromadzono. Jest to czynność końcowego zaznajomienia się z materiałami postępowania. Ma też prawo do złożenia własnych wniosków dowodowych, wyboru obrońcy lub skorzystania z tzw. obrony z urzędu (po spełnieniu określonych w ustawie warunków), a także prawo do zachowania milczenia, co oznacza, że na etapie postępowania przygotowawczego nie ma obowiązku składania wyjaśnień.

Rezultatem postępowania przygotowawczego jest wniesienie przez właściwy organ aktu oskarżenia do sądu lub podjęcie decyzji o odmowie wszczęcia postępowania lub jego umorzeniu. Kiedy tak się dzieje? Postępowanie zostaje umorzone na przykład wówczas, gdy nie zdołano zebrać dowodów wystarczających na postawienie zarzutów wobec osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub na przykład gdy nie wykryto sprawcy.

Postępowanie sądowe

W polskim prawie karnym istnieje zasada domniemania niewinności. Oznacza to, przyjęcie, że podejrzany/oskarżony jest niewinny, aż do momentu uznania go za winnego w prawomocnym wyroku sądowym. 

Na etapie postępowania przed sądem I instancji dotychczasowy “podejrzany” zmienia swój status na “oskarżonego”. Postępowanie to służy rozstrzygnięciu przez sąd, czy oskarżony jest winny zarzucanych mu czynów. Aby to stwierdzić, przeprowadza się rozprawę sądową (lub kilka), w czasie której obie strony (oskarżyciel i obrońca) prezentują swoje argumenty odpowiednio dowodzące niewinności i winy oskarżonego. Należy jednak pamiętać o tym, że zgodnie z zasadą domniemania niewinności obowiązkiem prokuratury jest wykazanie winy oskarżonego. Sam oskarżony nie ma natomiast obowiązku dowodzenia swojej niewinności. Przed sądem przeprowadza się dowody w postaci przesłuchania świadków, dokumentów. Jeżeli w danej sprawie jest to konieczne powołuje się również dowody z opinii biegłych – specjalnie powołanych ekspertów w określonej dziedzinie, których specjalistyczna wiedza może wyjaśnić istotne okoliczności popełnienia przestępstwa. Wydanie wyroku (uniewinniającego, skazującego lub umarzającego postępowanie) kończy postępowanie przed sądem I instancji. Wcale jednak nie musi oznaczać końca całego postępowania karnego.

Postępowanie odwoławcze

Decyzja sądu I instancji nie musi być ostateczna. Polskie prawo przewiduje możliwość odwołania się od niej przy pomocy jednego z trzech środków zaskarżenia (w zależności od konkretnej sprawy karnej i wydanego w niej orzeczenia): apelacji, zażalenia lub sprzeciwu. Strony mogą wnieść apelację od nieprawomocnego wyroku sądu I instancji w terminie nieprzekraczającym 14 dni od dnia doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem. Akta sprawy trafiają wówczas do sądu II instancji, który dokonuje kontroli zaskarżonego wyroku. Podstawą wniesienia apelacji mogą być różnego rodzaju uchybienia dokonane przez sąd I instancji.

Co warto wiedzieć o sądzie odwoławczym? Przede wszystkim, nie może on wydać rozstrzygnięcia na niekorzyść oskarżonego, który wniósł apelację (chyba, że oskarżyciel uczynił to samo). Nie ma także możliwości skazania oskarżonego na karę dożywotniego pozbawienia wolności, a jeśli oskarżony został uniewinniony lub umorzono/warunkowo umorzono wobec niego postępowanie przed sądem I instancji, nie może zostać skazany przez sąd II instancji. W takim wypadku sąd rozpoznający apelację może jedynie uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania sądowi I instancji. Sąd II instancji, co do zasady, nie przeprowadza też postępowania dowodowego, co więcej, może nie wziąć pod uwagę nowych dowodów, jeśli uzna, że mogły one zostać powołane w postępowaniu przed sądem I instancji.

Nawet jeśli wyrok sądu I instancji był prawomocny, możemy odwołać się od niego, korzystając z tzw. nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Pierwszym z nich jest kasacja wnoszona do Sądu Najwyższego, drugim – złożenie wniosku o wznowienie postępowania (zwykle w sytuacji pojawienia się nowych faktów już po ogłoszeniu wyroku lub w przypadku, gdy dopuszczono się przestępstwa w toku postępowania). 

We wszystkich przypadkach niezbędna jest pomoc adwokata, który musi sporządzić i własnoręcznie podpisać apelację, kasację bądź wniosek. Specjalistów w dziedzinie prawa karnego znajdą Państwo w naszej kancelarii – https://adwokat-krakow.com/adwokat-krakow-prawo-karne/.

Postępowanie wykonawcze

Ostatnim etapem postępowania karnego jest wykonanie wyroku. Organami postępowania wykonawczego są w szczególności sąd I instancji, sąd penitencjarny, sędzia penitencjarny, sądowy kurator zawodowy czy dyrektor zakładu karnego. Również na tym etapie postępowania karnego skazanemu (wcześniej odpowiednio podejrzanemu i oskarżonemu) przysługuje prawo do skorzystania z pomocy obrońcy.

Dlaczego warto skorzystać z pomocy prawnika?

Jak widać, przebieg postępowania karnego to proces wieloetapowy i dosyć złożony. Tym bardziej, że prawo karne to szczególnie szeroka dziedzina, w której mieszczą się rodzajowo bardzo różne sprawy karne. Wiele decyzji może być niezrozumiałych dla laika, zwłaszcza w sytuacji olbrzymiego stresu, jaki generuje zwykle uwikłanie w konflikt z prawem. 

Skorzystanie ze wsparcia profesjonalnej kancelarii adwokackiej pozwala zwiększyć szanse na uzyskanie decyzji zgodnej z oczekiwaniami danej strony – w przypadku podejrzanego albo oskarżonego uniewinnienie lub uzyskanie możliwie najłagodniejszego wyroku. Dobry adwokat to nie tylko obrona na sali sądowej i pomoc w załatwieniu niezbędnych formalności, ale też ogromne wsparcie psychiczne dla swojego klienta, a do tego szansa na zaoszczędzenie czasu i pieniędzy. Dobry adwokat przeprowadzi nas pomyślnie przez cały proces postępowania karnego, od etapu postępowania przygotowawczego, przez aktywną obronę przed sądem, aż po ewentualne sporządzanie apelacji, kasacji i wniosków.